Inleiding
Preventie heeft als doel ervoor te zorgen dat mensen gezond blijven door de gezondheid te bevorderen en tevens de gezondheid te beschermen. Dit kan bereikt worden door ziekten en aandoeningen te voorkomen door bijvoorbeeld bloedonderzoeken of bloedtesten of in een vroeg stadium op te sporen en door complicaties van ziekten te voorkomen. Maar het bevorderen van gezondheid moet ook in de bredere context van de definitie van de World Health Organisation van gezondheid gezien worden: preventie heeft als doel om te bevorderen dat mensen optimaal functioneren, zowel fysiek als mentaal als sociaal. De algehele kwaliteit van leven staat daarbij centraal.
Drie onderdelen preventie
In Nederland heeft de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) de taak om de gezondheid te bevorderen door middel van een preventiebeleid. Dit beleid is uiteengevallen in drie onderdelen.
- Ziektepreventie; maatregelen gericht op het voorkomen van specifieke ziekten bij een individu door middel van bijvoorbeeld vaccinatie, screening via o.a. bloedonderzoeken en labonderzoeken en preventieve medicatie zoals statines om cholesterol te verlagen.
- Gezondheidsbevordering; maatregelen gericht op het bevorderen en in stand houden van een gezonde leefstijl om zo ziekten te voorkomen. Denk aan gezondheidsvoorlichting over een goed dieet, leefstijl en het aanleggen van een groene infrastructuur om de gezondheid te stimuleren.
- Gezondheidsbescherming; maatregelen om burgers te beschermen tegen gezondheidsbedreigende factoren. Denk hierbij aan nutteloze bloedonderzoeken of bloedtesten waarbij je contrast inspuit waarbij de nadelen opwegen tegen de voordelen. Denk ook aan verontreiniging van drinkwater en het verbod op roken in openbare ruimtes. Bij dit onderdeel komt veel wet- en regelgeving kijken.
Vier typen preventie
Het College voor Zorgverzekeringen hanteert echter een andere indeling waarbij preventie opgedeeld wordt in typen.
Universele preventie is gericht op iedereen die anders geen verhoogd risico op een ziekte heeft. Denk aan het bevolkingsonderzoek op baarmoederhalskanker of vaccinatie voor kinderen.
Selectieve preventie is gericht op risicogroepen in de bevolking. Wij weten dat bepaalde ziekten vaker onder bepaalde bevolkingsgroepen voorkomen. Bij selectieve preventie target je een risicogroep.
Geindiceerde preventie is gericht op individuen die de ziekte nog niet hebben, maar wel beginnende symptomen. Je wilt hierbij verdere schade voorkomen. Bijvoorbeeld bij mensen met metabool syndroom vaker diabetes bloedonderzoek of erfelijk onderzoek bij mensen met darmkanker in de familie.
Tenslotte is er nog de zorggerelateerde preventie die zich richt op mensen met gezondheidsproblemen. Denk aan mensen met een chronische longaandoening die willen stoppen met roken onder begeleiding.
Universele en selectieve preventie worden collectief aangeboden. Elk kind krijgt een oproep voor de gangbare vaccinaties. De andere twee typen worden niet collectief aangeboden.
Preventieve gezondheid en wetten
Naast de algemene bepaling in de Grondwet kent Nederland verschillende wetten die erop zijn gericht de gezondheid van de bevolking te beschermen of te bevorderen. De belangrijkste hiervan zijn de Wet publieke gezondheid en de Wet op het bevolkingsonderzoek, de Tabakswet, de Drank- en horecawet en de Warenwet. De eerste twee gaan specifiek over de gezondheidszorg. In 2020 wordt de Wet op het bevolkingsonderzoek uitgebreid waardoor een vergunningsplicht ontstaat voor bepaalde bloedonderzoeken die zonder de supervisie van een bevoegd persoon plaatsvinden (m.a.w. een arts). Bij labplusarts werken wij altijd met huisartsen samen waardoor we voldoen aan de kwaliteitseisen voor preventief bloedonderzoek.
Referentie van het artikel:
Drewes YM. Preventieve gezondheidszorg. Leerboek gezondheidsrecht. 2013;195-207. Published 2013 Jun 27. doi:10.1007/978-90-313-9963-5_8